Sztandar powstańców wielkopolskich przeszedł konserwację

Mocno zniszczony przez czas, odzyskał swój kształt i barwy – sztandar powstańców wielkopolskich, zrzeszonych w oddziale w Zdziechowie, przeszedł gruntowną konserwację. Efekty zaprezentowało Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.

Z początkiem grudnia zakończyła się konserwacja sztandaru Towarzystwa Powstańców i Wojaków ze Zdziechowy. Ta organizacja była jedną z wielu, która zrzeszała byłych żołnierzy walczących w niepodległościowym zrywie Wielkopolan na przełomie 1918 i 1919 roku. 

– Sztandar powstał około 1926 roku i służył jako insygnium tej organizacji, działającej w okresie międzywojennym w Zdziechowie koło Gniezna. Trafił do zbiorów Wielkopolskiego Parku Etnograficznego – oddziału Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy w 2017 roku – informuje Muzeum. 

– Dwustronny płat sztandaru jest prostokątem o wymiarach 102 cm na 92 cm, zszytym z dwóch warstw adamaszkowej tkaniny w kolorach kremowym i bordowym. Widnieją na nim symbole i wizerunki patriotyczno-religijne: wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, czapka powstańcza-rogatywka na tle skrzyżowanych szabli, godło – orzeł z rozpostartymi skrzydłami i z koroną. Przedstawienia są aplikacjami wykonanymi na płóciennych podkładach technikami haftu (nićmi bawełnianymi i nićmi metalizowanymi) oraz przez miejscowe podłożenie atłasowej tkaniny (w partiach anatomicznych). O funkcji i przynależności sztandaru informują napisy: TOWARZYSTWO POWSTAŃCÓW I WOJAKÓW / ZDZIECHOWA, hasło WOLNOŚĆ oraz daty: 1919 i 1926. Napisy wykonano haftem wypukłym metalizowanymi nićmi na tekturowym podwleczeniu. Kontury i detale wykonano z ozdobnego sznurka i bajorka, całość obszyto galonem i metalowymi frędzlami – opisują ledniccy muzealnicy.

Przedmiot trafił do Muzeum w bardzo złym stanie – sztandar został podziurawiony przez gryzonie, a całości dopełniły grzyby, insekty itp. Wpływ na to miało m.in. przechowywanie go w ukryciu podczas II wojny światowej, kiedy powstańcy wielkopolscy znajdowali się na listach proskrypcyjnych, sporządzonych przez niemieckiego okupanta. W tym czasie bezpowrotnie utracono wiele pamiątek, związanych z wydarzeniami z lat 1918 – 1919.

– Konserwację sztandaru powierzono pani Dominice Popiołek – Konserwatorowi Dzieł Sztuki z Torunia. Proces konserwacji był wieloetapowy, poprzedzony badaniami i konsultacjami dotyczącymi chronologii obiektu, rodzaju i struktury użytych materiałów, technik wykonania, określono też zakres rekonstrukcji ubytków. Wśród licznych wykonanych zabiegów było kilkuetapowe oczyszczenie zdemontowanych elementów płatu, zdublowanie adamaszkowych kanw, reperacja i rekonstrukcja haftowanych aplikacji i napisów, rekonstrukcja utraconych fragmentów metalowych frędzli. Efektem prac konserwatorskich jest sztandar o przywróconej spoistości, odzyskanej czytelności ikonograficznej i walorach artystycznych oraz pieczołowicie zachowanej treści historycznej. Sztandar – historyczna pamiątka lokalnej historii i społeczności Zdziechowy – zostanie zaprezentowany publiczności Muzeum w najbliższym sezonie ekspozycyjnym podczas jednego z edukacyjnych wydarzeń muzealnych – informują muzealnicy, którzy przy okazji dziękują panom Leszkowi Kabacińskiemu i Michałowi Krzyżaniakowi za okazaną im pomoc merytoryczną i przekazane materiały źródłowe.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego w ramach programu operacyjnego: Wspieranie działań muzealnych 2022. Zadanie: Konserwacja tkanin historycznych ze zbiorów Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Dofinansowano ze środków Samorządu  Województwa Wielkopolskiego

fot. J. Rochon, D. Popiołek