Niepewny los Instytutu. Przyszłość, którą trzeba było przewidzieć

Więcej uczniów szkoły branżowej, niż samych studentów, pojawia się na korytarzach Instytutu Kultury Europejskiej UAM. Taka sytuacja trwa od kilku lat, a władze samorządowe teraz ślą pisma, by ratować jednostkę, obawiając się słabej wizerunkowo sytuacji w jubileuszowym roku. 

Temat nie jest obcy tym, którzy na jakimś etapie życia związali się z gnieźnieńskim oddziałem zamiejscowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Ćwierć wieku temu, kiedy Gniezno stało się świadkiem obchodów milenijnych Zjazdu Gnieźnieńskiego, Polski jeszcze nie było w strukturach Unii Europejskiej. To wtedy, na fali euroentuzjazmu, zrodziła się idea projektu, który miałby stanowić element integrujący naukowo, kulturalnie oraz kreować wizję wspólnoty. Patronował temu ówczesny rektor UAM, zmarły trzy lata temu prof. Stefan Jurga.

Pierwsze lata były bardzo pomyślne, bowiem złożyły się na to różne czynniki. Przede wszystkim studia chciał kończyć wyż demograficzny z lat 80. Ponadto posiadanie wyższego wykształcenia stawało się w wielu przypadkach warunkiem niezbędnym w CV. Stąd liczne kierunki, również zaoczne, a także tętniący gwarem budynek przy ul. Kostrzewskiego, oddany do użytku w 2003 roku. W kolejnych latach rozbudowano akademik, powstała sala sportowa i w planie był kolejny obiekt naukowo-dydaktyczny przy ul. Strumykowej. W tym celu w 2012 roku przekazano nawet kolejną działkę na rzecz UAM, ale… pięć lat później darowiznę Miasto cofnęło. Zaniechanie projektu było spowodowane brakiem potrzeb, a te, nie ma co ukrywać, wynikały ze spadającej liczby studentów.

O tym, że Kolegium Europejskie, przemianowane w 2009 roku na Instytut Kultury Europejskiej, maleje w oczach, widać od lat – to wynajmowanie pomieszczeń akademika w sporej części innym osobom niż studenci, ale to też uczniowie Cechowej Szkoły Rzemieślniczej (wynajmującej pomieszczenia), „urzędujący” na parterze, zapewniający jakikolwiek gwar na korytarzach.

Niedawno temat podjął tygodnik „Przemiany”, pisząc o możliwości opuszczenia placówki przez UAM. Powód ten co wyżej – brak studentów. Z wypowiedzi rzeczniczki uczelni wynika, że ostateczna decyzja jeszcze nie zapadła. Jeszcze, ale jest coś na rzeczy. Kilka tygodni temu gnieźnieńskie władze samorządowe skierowały apel do Uniwersytetu o to, by przemyślano ten krok. Byłaby to likwidacja kolejnej placówki wyższej na terenie Gniezna, po zakończeniu nauki na Prymasowskim Wyższym Seminarium Duchownym (klerycy od 2 lat kształcą się w Poznaniu).

Pismo, sygnowane przez starotę Tomasza Budasza i prezydenta Michała Powałowskiego, trafiło do prof. dr hab. Bogumiły Kaniewskiej, rektor UAM w Poznaniu i datowane jest na 23 stycznia 2025 roku. W piśmie tym samorządowcy piszą o „ciosie”, jaki ma spotkać lokalną społeczność i to w roku rocznicy 1000-lecia koronacji. – Oto na naszych oczach symbol milenium zjazdu gnieźnieńskiego – tym przecież w zamyśle było Collegium Europaeum Gnesnense – ma przestać istnieć. Z żalem i nieco ironicznie uznajemy to za niechlubny wkład Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w obchody milenium królewskich koronacji w Gnieźnie – zawarto w piśmie.

W tym samym apelu napisano także o „kontynuowaniu w jednostce badań naukowych oraz zajęć dydaktycznych”, dotychczasowej „modelowej współpracy” samorządu i Instytutu czy „wspieraniu w IKE procesu kształcenia”. Skoro było tak dobrze, to dlaczego zrobiło się tak źle?

Dla osób, które obserwowały działalność IKE na przestrzeni ostatnich 20 lat, słowa zawarte w tym piśmie można śmiało poddać w pewną wątpliwość. Z informacji uzyskanych od niektórych instytucji, mających w swoim statucie działalność naukową, a funkcjonujących na terenie Gniezna wynika, że przez lata, mimo składanych ofert, nie pojawili się w nich żadni studenci, chcący zdobyć praktyki czy nabywać dodatkową wiedzę o – szeroko rozumianym – europejskim dziedzictwie. Być może to wynika z faktu, że niektórzy studia traktują jak obowiązkowy etap w życiu, a niekoniecznie możliwość dodatkowego rozwoju. A być może też z tego, jak wyglądała polityka wokół IKE na przestrzeni tych wszystkich lat.

Autor tych słów może to opisać z perspektywy absolwenta tej jednostki, które przypadały na – nazwijmy to umownie – lata pomyślności „Kolegium” (bo tak przyjęło się skrótowo mówić na IKE). Było wiele dobrych inicjatyw naukowych, rozwojowych czy po prostu integracyjnych działań. Pojawiały się koła naukowe, studenci angażowali się w życie akademickie, które po prostu kwitło. Studiowali tu nie tylko gnieźnianie, ale osoby z całego kraju, od Podhala po Warmię i Pomorze, a także zza granicy. Potem ci ostatni stali się istotnym „ludzkim zastrzykiem”, by podtrzymywać niektóre kierunki.

Niestety, ale obserwowało się i było mimowolnym świadkiem takich sytuacji, które były efektem wewnątrzuczelnianych wojenek, personalnych potyczek, przekładających się potem na promocyjne błędy oraz braki rozeznania w aktualnych potrzebach na rynku uczelnianym. To nie jest kwestia jakiegoś momentu, ale wielu lat. To najpewniej subiektywna ocena, ale zbudowana i oparta na rozmowach z wykładowcami jeszcze na studiach (oraz tuż po nich), a także w trakcie wymiany spostrzeżeń z innymi absolwentami, z rozczarowaniem patrzących na pustoszejący budynek.

Warto też popatrzeć, jak lokalnie promowały się Akademia Nauk Stosowanych (wcześniej jako PWSZ) czy Gnieźnieńska Szkoła Wyższa „Milenium”. Tam, mimo upływu lat, studentów nie brakuje, choć pierwsza jest państwową, a druga prywatną jednostką. Owszem, także i tam nie zawsze wszystko się udaje, ale obie uczelnie nie tylko trwają, ale z powodzeniem funkcjonują w obrębie swoich jednostek, dbając o marketing i PR.

Kolegium naprawdę miało przez pewien czas jakąś markę, choć nie ukrywajmy, że życie studencie w mieście wielkości Gniezna nie umywa się od tego w dużych miastach. I to jest konkurencja, z którą IKE nie mogło rywalizować, choć mogło też szukać atutów właśnie w tym obszarze. Greifswald, jeden z celów „erasmusowych wyjazdów” do Niemiec, jest jeszcze mniejsze od Gniezna, a jednak studenci tam lgną na półroczne stypendia. Dlaczego nie próbowano zaszczepić tego tutaj?

Kiedy pojawiła się informacja o widmie wyprowadzki UAM z Gniezna, osoby obserwujące sytuację od lat poczuły, że może nastąpić to, co było nieuniknione i czego poniekąd się spodziewano. Autor nie chciałby, żeby to nastąpiło, ale jeśli jednak tak się stanie, to naprawdę, niewielu mieszkańców Gniezna to odczuje. I to wszystko w historycznym mieście, godnym badań naukowych oraz możliwościami, jakich nie ma wiele innych ośrodków.