Matura z matematyki sprzed ponad wieku. Nowa publikacja na bazie archiwaliów z Gniezna

Z jaką wiedzą z zakresu matematyki, fizyki i innych nauk ścisłych musieli zmagać się uczniowie szkoły średniej z przełomu XIX i XX wieku? Odpowiedź na to pytanie (razem z rozwiązaniami!) znajduje się w najnowszym opracowaniu, opierającym się na zachowanych egzaminach maturalnych uczniów z gimnazjum w Gnieźnie i Trzemesznie. Wśród nich były różne zasłużone postacie m.in. Paweł Cyms, Zygmunt Karpiński czy Ksawery Zakrzewski.

W gnieźnieńskim oddziale Archiwum Państwowego w Poznaniu znajdują się najróżniejsze materiały. Wśród nich znajduje się także zbiór… prac maturalnych z gimnazjów w Gnieźnie (obecnie tę tradycję kontynuuje I Liceum Ogólnokształcące) i Trzemesznie. Zachowane do dzisiaj zadania są unikalnym dowodem metod nauczania w tamtych czasach oraz argumentem do refleksji nad poziomem nauczania współcześnie. 

W 2023 roku, dr Marek Szczepaniak, ówczesny kierownik oddziału w Gnieźnie zaproponował, by z tematem mogli zapoznać się dzisiejsi matematycy. – Postanowił on zaprezentować znajdujące się w zasobie archiwum materiały dotyczące maturalnych zadań matematycznych, z którymi zmagali się uczniowie liceum w Gnieźnie i Trzemesznie pod zaborami – w XIX i na początku XX wieku.
Początkowo dr Szczepaniak zwrócił się do nauczycieli matematyki z wielkopolskich szkół, którzy zredagowali oryginalne prace uczniów i ich rozwiązania. Następnie studenci zrzeszeni w Kole Naukowym Matematyków UAM, pod kierunkiem merytorycznym pracowników Wydziału Matematyki oraz Uniwersytetu WSB Merito w Poznaniu, opracowali zadania i ich rozwiązania w nowoczesnym języku matematycznym. Redakcją zajęli się Adrianna Smolińska oraz dr Jędrzej Garnek – opisuje dr Julia Wesołowska, kierowniczka Oddziału Popularyzacji AP w Poznaniu.

W efekcie powstała publikacja „Matematyka dawnych matur”, wydana przez Archiwum Państwowe w Poznaniu. To 200 stron z opisami, rozwiązaniami i wyjaśnieniami dla 30 ciekawych zadań z algebry, geometrii planarnej, stereometrii, geometrii sferycznej. Treść niektórych z nich wymaga także wiedzy z zakresu fizyki. 

Ponieważ zachowane prace maturalne były podpisane, udało się też skojarzyć niektóre z nich z uczniami, którzy rozwiązywali zadania. Wśród wielu anonimowych, którzy nie zapisali się w historii dziejów, są tam działania obliczone przez Pawła Cymsa, późniejszego powstańca wielkopolskiego, Zygmunta Karpińskiego, dyrektora walutowego Banku Polskiego, który ewakuował polskie złoto i dewizy przed wybuchem II wojny światowej czy też Ksawerego Zakrzewskiego, działacza niepodległościowego i współtwórcy wielkopolskiego harcerstwa.

Oprócz formy książkowej, książka jest dostępna elektronicznie w otwartym dostępie na stronie Archiwum Państwowego w Poznaniu pod linkiem:

https://poznan.ap.gov.pl/matematyka-dawnych-matur-nowa-publikacja/#more-11735

– Książka przeznaczona jest dla nauczycieli matematyki, uczniów zainteresowanych Królową Nauk, a także dla wszystkich osób, które zastanawiają się, czy zdałyby maturę z dawnych czasów – informuje dr Julia Wesołowska.