13. Festiwal Literacki Preteksty – program wydarzeń 2 września

Trzeciego dnia Festiwalu, 2 września, zaplanowano spotkanie autorskie oraz panel dyskusyjny na najbardziej aktualny temat.

1. Spotkanie autorskie z Cezarym Łazarewiczem Godzina: 15:00 (90’) Miejsce: aula WSCKZiU (Medyk)

Spotkanie z Cezarym Łazarewiczem (ur. 1966), czołowym reportażystą w Polsce, który w 2017 roku za  reportaż „Żeby nie było śladów” (o sprawie Grzegorza Przemyka) otrzymał Nagrodę Literacką NIKE.
Łazarewicz to nagradzany dziennikarz prasowy, reporter, publicysta. Publikował w czołowych polskich tytułach prasowych – „Gazecie Wyborczej”, „Polityce”, „Przekroju”. Autor wielu książek reporterskich, m.in. „Elegancki morderca”, „Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka”, „Tu mówi Polska. Reportaże z Pomorza”, „Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej”, „1968. Czasy nadchodzą nowe”,”Na Szewskiej. Sprawa Stanisława Pyjasa”. Jego żoną jest również wybitna reporterka Ewa Winnicka.

Ostatnia książka Łazarewicza „Na Szewskiej. Sprawa Stanisława Pyjasa” to reporterskie śledztwo dotyczące innej kontrowersyjnej sprawy – śmierci Stanisława Pyjasa.

„Rano 7 maja 1977 roku w kamienicy przy Szewskiej w Krakowie znaleziono zwłoki mężczyzny. Był nim Stanisław Pyjas – student polonistyki, zaangażowany w działalność nieformalnej grupy studenckiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, która nawiązała kontakt z Komitetem Obrony Robotników i szybko stała się obiektem rozpracowania przez Służbę Bezpieczeństwa. Uczestnicy grupy byli zastraszani, inwigilowani, a nawet umieszczono pośród nich tajnych informatorów. Dlatego też podejrzenia o spowodowanie śmierci Pyjasa od razu padły na funkcjonariuszy bezpieki. W niedzielę 15 maja z inicjatywy przyjaciół Staszka na ulice miasta tłumnie wyszli studenci i jego mieszkańcy. W żałobnym marszu, nazwanym później czarnym, ruszyli pod Wawel, gdzie powołano Studencki Komitet Solidarności, pierwszą jawną opozycyjną organizację studencką w Krakowie.
Protokoły i notatki SB, milicji, prokuratury, a także relacje i wspomnienia uczestników i świadków krakowskich wydarzeń posłużyły Cezaremu Łazarewiczowi do skrupulatnego odtworzenia przebiegu i tła śledztw w sprawie tragicznej śmierci Stanisława Pyjasa – zarówno tego prowadzonego za komuny, jak i wznowionego w 1991 roku. Autor ukazał mechanizmy działania i interesy państwowych służb i organów, cele ich przełożonych oraz motywacje zwerbowanych współpracowników. Sportretował członków wolnościowego ruchu studenckiego, by śledzić także ich późniejsze losy. Na Szewskiej. Sprawa Stanisława Pyjasa to również historia wielkiej przyjaźni, którą spotkała niepojęta zdrada”. (Materiały Wydawnictwa Czytelnik)

Prof. Antoni Dudek: Sądziłem, że o sprawie tajemniczej śmierci Stanisława Pyjasa, która wstrząsnęła Krakowem wiosną 1977 r., wiem całkiem sporo. Po lekturze tej książki widzę, że tak mi się tylko wydawało. Wielowątkową, znakomicie skonstruowaną opowieścią Cezary Łazarewicz po raz kolejny potwierdził, że pozostaje mistrzem reportażu historycznego.

Marcin Meller: Czytałem ze ściśniętym sercem i wypiekami na twarzy. Z podziwem dla pisarskiego kunsztu autora, precyzyjnej kompozycji jego opowieści, sposobu w jaki pokazuje postawionych w niemożliwej sytuacji i targanych skrajnymi emocjami bohaterów. Jak łączy dystans reportera śledczego z wrażliwością człowieka pochylającego się nad skomplikowanymi ludzkimi motywacjami i wyborami.
Pod piórem Łazarewicza jeden z mitów założycielskich współczesnej Polski staje się niesamowitą, epicką historią o przyjaźni, zdradzie, młodości, śmierci, pragnieniu wolności i przeznaczeniu. To zarazem kryminał, thriller i opowieść o naszym kraju. Wielka rzecz.

Spotkanie poprowadzi Aleksander Karwowski.

2. Panel dyskusyjny z udziałem: Marka Budzisza, dr Jacka Bartosiaka, gen. Waldemara Skrzypczaka. Godzina: 17:00 (120’) Miejsce: Aula w Instytucie Kultury Europejskiej UAM (ul. Kostrzewskiego 5)

Wojna na Ukrainie spowodowała, że poczucie bezpieczeństwa w naszej części Europy zmieniło się fundamentalnie. Kiedy i czy w ogóle powróci stabilizacja? Jakie zamiary ma Rosja wobec Polski? Czy NATO jest w stanie zagwarantować nam pokój? Jakie są scenariusze geostrategiczne dla świata? Czy Polska ma wypracowaną kompleksową strategię bezpieczeństwa?

Te i inne pytania zadamy podczas spotkania z autorami książek o strategiach bezpieczeństwa i specjalistami w dziedzinie obronności: dr. Jackiem Bartosiakiem, Markiem Budziszem i gen. Waldemarem Skrzypczakiem.

dr Jacek Bartosiak – prawnik, dr nauk społecznych, ekspert ds. geopolityki i strategii. Autor książek i bloga na temat geostrategii Stanów Zjednoczonych, Chin i Rosji: „Najlepsze miejsce na świecie. Gdzie Wschód zderza się z Zachodem” (2023), “Rzeczpospolita między lądem a morzem. O wojnie i pokoju” (2018), “Pacyfik i Eurazja. O wojnie” (2016),

Marek Budzisz – dziennikarz, działacz polityczny i analityk. Zajmuje się tematyką Europy Wschodniej w wymiarze społeczno-politycznym. Autor książek o tematyce gospodarczej i geopolitycznej „Samotność strategiczna Polski” (2022), „Wszystko jest wojną. Rosyjska kultura strategiczna” (2021).

gen. Waldemar Skrzypczak – generał broni SZ RP w stanie spoczynku. Oficer dyplomowany wojsk pancernych. W latach 2008-2009 dowódca wojsk lądowych. Od 2011 doradca ministra obrony, a w latach 2012-2013 podsekretarz stanu w MON. Współautor książki „Moja wojna”– wspólnie z M. Majewskim, P. Reszką (2010) oraz wywiadu-rzeki  „O wojnie w Ukrainie i bezpieczeństwie Polski”(2022).

Spotkanie poprowadzi dr Katarzyna Jędraszczyk (Uniwersytet im. A. Mickiewicza – Instytut Kultury Europejskiej w Gnieźnie).

Festiwal organizują: Miasto Gniezno wraz z Biblioteką Publiczną Miasta Gniezna.
Wsparcia udzielają partnerzy: Wielkopolska Izba Gospodarcza, Miejski Ośrodek Kultury, Stowarzyszenie “Ośla Ławka”, Klub Krytyki Politycznej w Gnieźnie, GUTW, IKE, Biblioteka Pedagogiczna w Gnieźnie, KDoK, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich.

„Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego”