Niedaleko Pawłowa w gminie Czerniejewo, gdzie w maju 1978 roku rozbił się samolot wojskowy SU-20, stanęła tablica upamiętniająca pilota, który zginął w tym zdarzeniu. Została ona ufundowana z prywatnej inicjatywy.

Ta historia mogłaby pozostać w skromnych zasobach archiwalnych, gdyby nie pamięć przechowywana w rodzinnym albumie dawnego właściciela firmy, która funkcjonowała w tym miejscu. Mowa o „Hotelu pod Lipami”, którego to wspomnienie przetrwało w prywatnych zasobach. Dziś budynek, w którym się mieścił, mija codziennie tysiące osób, nie znając nawet jego dziejów – pora je opowiedzieć.

Uczniowie szkoły powszechnej nr 3, 4 i 6 z Gniezna w 1946 roku stworzyli rysunki, pokazujące swoje wojenne wspomnienia z czasów okupacji. Zostały one zebrane i włączone do zbioru, który obecnie liczy ponad 7 tysięcy dzieł, wykonanych przez polskie dzieci. Wszystkie zostały teraz wpisane na Międzynarodową Listę Programu UNESCO Pamięć Świata. Współcześni mogą na nich odnaleźć prace swoich rodziców lub dziadków.

Ta historia swój początek ma w 1928 roku, a przy tym wiąże się ściśle z bojowym szlakiem gnieźnieńskich jednostek wojskowych – odkryto ją na nowo pod Iłowem koło Sochaczewa w województwie mazowieckim. Sztandar przez ponad osiem dekad znajdował się w zakopanej kanie do mleka.

Z jaką wiedzą z zakresu matematyki, fizyki i innych nauk ścisłych musieli zmagać się uczniowie szkoły średniej z przełomu XIX i XX wieku? Odpowiedź na to pytanie (razem z rozwiązaniami!) znajduje się w najnowszym opracowaniu, opierającym się na zachowanych egzaminach maturalnych uczniów z gimnazjum w Gnieźnie i Trzemesznie. Wśród nich były różne zasłużone postacie m.in. Paweł Cyms, Zygmunt Karpiński czy Ksawery Zakrzewski.

Ta historia została tak szybko zapomniana, jak tylko się dało. Prawie wiek temu w Gnieźnie zbudowano maszynę, której twórca zarzekał się, że pokona nią Atlantyk. Ta tymczasem prawdopodobnie nigdy nie wyszła na morze, a jej pomysłodawca popadł w tajemnicze intrygi polskiego podziemia i wywiadu, tragicznie kończąc swój żywot.

Istniała przez 93 lata, służąc miejscowej gminie żydowskiej. Jej budowie towarzyszyły kontrowersje, a kiedy ją rozebrano na polecenie niemieckiego okupanta, materiały drewniane posłużyły jako opał, a gruzem utwardzano plac ćwiczeń oraz promenadę. Koniec historii tego obiektu to także wymowny początek końca wieków wspólnej egzystencji.

Był jednym z największych miejsc noclegowych na terenie przedwojennego Gniezna. Od lat budynek pełni zupełnie inną funkcję, ale wiek temu odegrał istotną rolę w trakcie powstania wielkopolskiego, a także stanowił swojego rodzaju ostoję organizacji społecznych, działających na terenie miasta.