Kolejny dokument z Gniezna na liście UNESCO

Trzeci zabytek słowa, przechowywany w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, trafił na listę UNESCO „Pamięć świata”.

Ideą programu prowadzonego od 1992 roku, jest ochrona i udostępnianie dziedzictwa w postaci dokumentów, mających przełomowe lub istotne znaczenie dla historii narodów i świata. Tym samym także realizowana jest ich popularyzacja, ale także zwiększana świadomość co do ich znaczenia dla dziejów.

Na listę UNESCO „Pamięć świata” wpisany został właśnie dokument przechowywany w Gnieźnie – w Archiwum Archidiecezjalnym. Jest to dokument protekcyjny papieża Innocentego II dla arcybiskupa gnieźnieńskiego, pochodzący z 1136 roku. Jest najstarszym przechowywanym takim pismem w Polsce, ale jego wartość nie polega tylko na wieku, ale treści.

– Dokument zredagowano po łacinie, ale zawiera on ponad 400 słów w języku polskim. Są to w większości nazwy miejscowe (prowincje, grody, wsie stanowiące posiadłości arcybiskupstwa gnieźnieńskiego) i nazwy osobowe (rycerzy, chłopów, gości i rzemieślników). Bulla gnieźnieńska kończy epokę polszczyzny przedpiśmiennej i otwiera epokę piśmiennictwa polskiego. Dokument stanowi także materiał do badania nad słowotwórstwem i początkami polskiej ortografii. Filolog Aleksander Brückner nazwał ją z tego powodu „złotą bullą” języka polskiego – czytamy na stronie Pamięć Polski.

W dokumencie wymieniane są takie miejscowości, jak Gniezno, Ostrów Lednicki, Łekno, Ląd, Nakło i wiele innych z Wielkopolski, ale także pozostałych regionów obecnego kraju, które w XII wieku odgrywały istotne znaczenie.

Dokument został wystawiony w Pizie w kancelarii papieskiej, na prośbę arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba ze Żnina. Dokument w okresie okupacji niemieckiej został zrabowany i trafił do Berlina, skąd sowieci wywieźli go do Moskwy. Wrócił pod koniec lat 50. do Polski i od dekad przechowywany jest w archiwum na Wzgórzu Lecha.

To trzeci dokument, znajdujący się w Gnieźnie, który trafił na listę UNESCO – w 2014 roku był to Złoty kodeks gnieźnieński z XI wieku, a w 2016 roku dokument rycerza Zbiluta z 1153 roku.