Setna rocznica odsłonięcia pomnika Bolesława Chrobrego
12 września 1925 roku, w ramach 900. rocznicy koronacji pierwszego polskiego króla, w Gnieźnie odbyły się wyjątkowe uroczystości – dokonano odsłonięcia pomnika Bolesława Chrobrego, który miał być trwałą pamiątką, świadczącą o polskości tych terenów, odzyskanych po latach zaborów.
Wydarzenie to było imponującą inicjatywą, jeśli weźmie się pod uwagę warunki gospodarczo-polityczne, jakie panowały w kraju. Odradzająca się II Rzeczpospolita miała niełatwy start w obliczu inflacji, konieczności obrony granic oraz budowania państwowości w zasadzie od podstaw. A jednak w tym wszystkim w Gnieźnie znalazła się inicjatywa, którą postanowiono zrealizować dzięki woli społeczeństwa. Nadchodzącą 900. rocznicę koronacji Bolesława Chrobrego postanowiono uczcić postawieniem pomnika polskiego króla w miejscu, które było najbardziej ku temu godnym – przed katedrą.
Uroczystości odbyły się 12 września 1925 roku z udziałem prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego, ale zanim to nastąpiło, całość poprzedziła bardzo żwawa akcja zbiórki pieniędzy. Zainicjował ją komitet społeczny budowy pomnika, zawiązany w grudniu 1924 roku, na czele którego stanął bp Antoni Laubitz. W jego skład wchodziły różne persony życia samorządowego, społecznego i gospodarczego – monument powstawał ponad podziałami politycznymi, z datków nadsyłanych nie tylko z całego kraju, ale i świata, od polonii.
Propozycję stworzenia pomnika skierowano do dwóch poznańskich rzeźbiarzy – Marcina Rożka oraz Władysława Marcinkowskiego. Ostatecznie wybrano projekt pierwszego z nich, który podjął się realizacji najpierw gipsowej formy. Ta właśnie, pomalowana ciemną farbą, została ustawiona w 1925 roku i odsłonięta przez prezydenta – wykonanie brązowego odlewu wymagało bowiem jeszcze znacznych nakładów finansowych. To udało się dopiero wykonać w maju 1929 roku, kiedy to dokonano odsłonięcia ostatecznej wersji pomnika. W tej uroczystości brał udział kolejny z prezydentów kraju, Ignacy Mościcki.
12 września 1925 roku to jednak data wymowna, bowiem spina całość obchodów 900-lecia koronacji Bolesława Chrobrego. Tego dnia, poza odsłonięciem pomnika, prezydent Stanisław Wojciechowski otworzył także Wystawę Rolniczo-Przemysłowo-Rzemieślniczą, która rozlokowana była na terenie targowicy miejskiej przy ul. Sobieskiego (wówczas ul. Przy Rzeźni) oraz Parku Miejskiego.
Wydarzenie to poprzedziły jeszcze inne inicjatywy – przebudowano Rynek, obniżając nieco jego płytę, wyremontowano ul. Tumską, Łaskiego oraz rozpoczęto prace przy remoncie katedry wraz z przebudową jej otoczenia. To wtedy powstał charakterystyczny taras wokół niej oraz plac, na którym wzniesiono pomnik. W lipcu 1925 roku Gniezno otrzymało tytuł miasta na prawach powiatu, co otwierało wiele możliwości nowego zarządzania ośrodkiem, posiadającym specjalne uprawnienia – odtąd Gnieznem nie rządzili już burmistrzowie, a prezydenci.
Warto tu jeszcze przytoczyć słowa prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, który podczas przyjęcia, zorganizowanego w Hotelu Europejskim. Nawiązał on w swoich słowach do wizyty cesarza niemieckiego w 1905 roku w Gnieźnie, mówiąc m.in:
Zapraszając mnie w marcu rb. mówiliście, że Gniezno, legendarny gród Lecha, z okazji 900-letniej rocznicy koronacji Bolesława Chrobrego, chce okazać swoje wartości gospodarcze i organizacyjne, stwierdzające wielką żywotność narodu polskiego. Przez długie lata żyliście w niewoli, zaborca z wielkim nakładem pracy i środków starał się przerobić was na Prusaków, a nasyłaniem kolonistów zmienić polski charakter tej ziemi.
Jeszcze 20 lat temu król pruski, podniecony licznem przybyciem kolonistów na rynku gnieźnieńskim głosił światu, że Gniezno jest miastem pruskiem. Wychwalał niemczyznę, jako niosącą każdemu kulturę i wolność, a równocześnie przestrzegał Polaków przed poddawaniem się wyobraźni i wspomnieniom historycznym. I oto teraz wspomnienia historyczne mówią, jak zawodnym był tutaj tryumf niemczyzny, torującej sobie drogę katowaniem dzieci polskich i rugowaniem odwiecznych gospodarzy tej ziemi. Wiernie staliście na straży naszej wiary i państwowości, nie daliście zalecanemu wam rozsądkowi działać wbrew sercu, a z chwilą odzyskania niepodległości ze zdwojoną energją wzięliście się do pracy dla zapełnienia luk, wytworzonych przez zaborców. Za to przede wszystkiem wam dziękuję. Świadczyliście i świadczyć będziecie, że żadna przemoc i przebiegłość nie jest w stanie złamać żywiołu polskiego.
Pomnik Bolesława Chrobrego, odsłonięty 12 września 1925 roku, a „utrwalony” brązowym odlewem w 1929 roku, przetrwał do przełomu 1939/40 roku, kiedy to został przez Niemców zniszczony. Na jego odbudowę przyszło czekać 45 lat – stało się to w 1985 roku, a więc w tym roku mija także 40. rocznica jego odbudowania.
#Tagi
W związku z dbałością o poziom komentarzy prowadzona jest ich moderacja. Wpisy mogące naruszać czyjeś dobra osobiste lub podstawowe zasady netykiety (np. pisanie WIELKIMI LITERAMI), nie będą publikowane. Wszelkie uwagi do redakcji należy kierować w formie mailowej. Zapraszamy do kulturalnej dyskusji.
